Dierengezondheidszorg Vlaanderen

Grondige reiniging en ontsmetting van een pluimveestal tijdens de leegstand zijn onmisbaar bij de bestrijding van Salmonella. Ook een hittebehandeling van de stal kan een succesvolle ontsmettingsmethode zijn. DGZ wil samen met de bedrijfsdierenarts - en met financiële steun van het Sanitair Fonds - de veehouder coachen bij het optimaliseren van het reinigings- en ontsmettingsprotocol. 

Een goed reinigings- en ontsmettingsprotocol bestaat uit zeven stappen:

1. Droog reinigen om loszittend vuil te verwijderen.
2. Vastklevend vuil inweken.
3. Nat reinigen met water en zeep om al het losgeweekt vuil te verwijderen. Volg strikt de instructies (dosering, contacttijd, …) van de fabrikant.
4. Naspoelen om rondgespat vuil te verwijderen.
5. Laten opdrogen want achtergebleven plassen verdunnen het ontsmettingsmiddel en verminderen de werking ervan.
6. Ontsmetten. Volg bij gebruik van ontsmettingsproducten de voorschriften van de fabrikant. Ook een hittebehandeling kan een waardevolle ontsmetting zijn.
7. Laten opdrogen. Hierdoor worden eventueel achtergebleven kiemen afgedood.

Hoe verloopt de coaching?

De coaching verloopt in verschillende stappen. Nadat de stal volgens het gebruikelijke protocol werd gereinigd, volgt een eerste bedrijfsbezoek door een dierenarts van DGZ. Deze bekijkt samen met de veehouder en de bedrijfsdierenarts het resultaat van de reiniging. Verschillende plaatsen in de stal (tabel 1) worden beoordeeld op visuele reinheid en krijgen een score 0 (visueel rein) of 1 (onvoldoende gereinigd). De stalonderdelen met score 1 dienen tijdens dezelfde leegstand opnieuw gereinigd te worden tot ze een score 0 krijgen. Tijdens dit bedrijfsbezoek wordt aan de hand van een enquête de bioveiligheid op het bedrijf in kaart gebracht.

Tabel 1: Beoordeling van de visuele reinheid van de stal gebeurt op standaard controleplaatsen.

Stal proper? Start pas dan met ontsmetten

Pas als alle stalonderdelen visueel rein zijn, kan gestart worden met de ontsmetting van de stal. Bij een onvoldoende reiniging zitten de achtergebleven ziektekiemen beschermd in organisch materiaal zoals mest, stof, eierresten en pluimen. Hierdoor worden ze niet geraakt door het ontsmettingsmiddel.

Ontsmetten kan met commercieel verkrijgbare ontsmettingsproducten maar ook door een bijkomende hitteontsmetting van de stal. Kiest u voor een hittebehandeling, dan is voor de kosten van deze behandeling een financiële tussenkomst door het Sanitair Fonds mogelijk. Over de voorwaarden voor deze tussenkomst leest u verder in dit artikel.

Bacteriologisch onderzoek

In salmonella-positieve stallen dienen tijdens de leegstand wettelijk verplichte swabs genomen te worden. Zo wordt nagegaan of de reiniging en ontsmetting de salmonellakiemen uit de stal konden verwijderen.

Op pluimveebedrijven die coaching door DGZ en hun bedrijfsdierenarts aanvragen bemonstert DGZ de ontsmette stal uitgebreid met sponsswabs (zie Foto 1). Dit zijn sponsjes van ongeveer 2 op 2 cm gemonteerd op een plastiek stokje. Met deze swabs kan meer materiaal verzameld worden dan met de swabs die standaard gebruikt worden. Zo is de kans groter om bijvoorbeeld een salmonellabesmetting terug te vinden.

Foto 1: Met sponsswabs kan meer materiaal verzameld worden en is de kans groter om Salmonella terug te vinden.

Bij bemonstering van een vleeskippenstal wordt de stal opgedeeld in twee gelijke delen. Per helft gebeurt een bemonstering op twaalf vooraf gedefinieerde plaatsen (tabel 1). In leghennen- en fokpluimveestallen worden twaalf sponsswabs genomen in de stal en twaalf in het eierlokaal. Met elke sponsswab wordt op elke plaats een oppervlak van 25 op 25 cm (ongeveer een A4-formaat) bemonsterd. Op plaatsen met een kleiner oppervlak wordt de bemonstering aangepast en gebeurt deze bijvoorbeeld op 5 drinkbakjes per stalhelft.

Op elke sponsswab gebeuren drie bacteriologische onderzoeken. Het totaal aeroob kiemgetal brengt in beeld hoeveel omgevingskiemen nog aanwezig zijn ondanks reiniging en ontsmetting. Daarnaast wordt het aantal enterococcen geteld, wat  een indicatie geeft van verontreiniging met mest. Tot slot wordt elke swab onderzocht op Salmonella. Bij een positief resultaat wordt het salmonellatype bepaald.

Van elke sponsswab wordt genoteerd waar hij genomen werd. Dit maakt het mogelijk om de onvoldoende gereinigde plaatsen en eventueel Salmonella-positieve stalonderdelen in beeld te brengen.

Plan van aanpak

Op de gecoachte bedrijven wordt een plan van aanpak opgesteld op basis van al de verzamelde informatie. Dit plan geeft een overzicht van de kritische punten op het bedrijf, geïllustreerd met foto’s. Het toont de resultaten van de bioveiligheidsenquête en bevat adviezen aangevuld met een bedrijfsspecifiek protocol voor reiniging en ontsmetting. Dit protocol wordt besproken met veehouder en dierenarts en kan met wederzijds goedvinden aangepast worden. Met dit plan van aanpak kan de bedrijfsdierenarts de veehouder verder begeleiden.

Tussenkomst Sanitair Fonds

Bij het optimaliseren van het reinigings- en ontsmettingsprotocol kan een veehouder voor het bacteriologisch onderzoek en de hitteontsmetting genieten van een tussenkomst van het Sanitair Fonds als de pluimveestal voldoet aan alle onderstaande voorwaarden:

• de pluimveestal is – afhankelijk van het salmonella-serotype – één of twee opeenvolgende rondes salmonella-positief (tabel 2);
• de veehouder of de bedrijfsdierenarts neemt voorafgaand contact op met DGZ via tel. 078 05 05 23 of e-mail helpdesk [at] dgz [dot] be;
• alle stappen van het coachingsprotocol worden strikt gevolgd. Hou er rekening mee dat dit tijd vraagt en er daarom een voldoende lange leegstand voorzien dient te worden;
• de eventuele hitteontsmetting wordt uitgevoerd door een pluimveeservicebedrijf dat GSP of Goede Service Praktijken Pluimvee of gelijkwaardig erkend is.

Tabel 2: Bedrijven waarvan een stal – afhankelijk van het salmonella-serotype – één of twee opeenvolgende rondes Salmonella-positief is, kunnen onder voorwaarden genieten van een tussenkomst van het Sanitair Fonds.

De totale kostprijs van het bacteriologisch onderzoek is afhankelijk van het aantal salmonella-positieve stalen maar ligt gemiddeld rond 1.600 euro (excl. BTW) per stal. Dankzij tussenkomst van 75% van dit bedrag door het Sanitair Fonds blijft de kost voor de veehouder beperkt tot ongeveer 400 euro per stal.

Ook voor de kosten van de hitteontsmetting komt het Sanitair Fonds tussen voor 75% met een maximum van 7.500 euro. Belangrijk is om eerst de gevoelige stalonderdelen die mogelijks schade ondervinden door de hittebehandeling in beeld te brengen. Maak ook duidelijke afspraken met de firma die deze behandeling zal uitvoeren.