Jacobskruiskruid, een giftig onkruid om rekening mee te houden

Over Jacobskruiskruid 

Jacobskruiskruid, ook wel Sint-Jacobskruiskruid genoemd, is een tweejarige giftige plant die voornamelijk voorkomt in schrale weiden, akkers en bermen. De plant is moeilijk herkenbaar in het eerste jaar, maar ook dan al giftig. Pas in het tweede jaar heeft de plant opvallende gele bloemen.

Wat maakt de plant zo gevaarlijk?

Jacobskruiskruid bevat giftige stoffen, zogenaamde pyrrolizidine-alkaloïden (PA’s), die ernstige en onomkeerbare leverschade kunnen veroorzaken, vooral bij runderen en paarden, maar ook bij schapen en geiten. Vergiftiging ontstaat meestal door langdurige opname van kleine hoeveelheden van de plant. De PA’s worden opgeslagen in de lever en kunnen bij herhaalde inname leiden tot leverfalen. De eerste symptomen zijn vaak subtiel: lusteloosheid, vermagering, verminderde eetlust, diarree of problemen met vruchtbaarheid of melkproductie. In ernstigere gevallen kunnen ook koliek, frequent geeuwen, coördinatiestoornissen, zonnebrand en geelzucht optreden.

Hoewel de plant van nature een bittere smaak en geur heeft waardoor dieren ze meestal vermijden, verandert dit wanneer het kruid terechtkomt in ruwvoeders zoals aangekocht of zelfgemaakt hooi, gemaaid gras of gekuild gras. De giftige stoffen blijven actief, maar de bittere smaak verdwijnt, waardoor dieren de plant niet meer herkennen en de kans op opname en vergiftiging sterk toeneemt.

Hoe herken je de plant? 
   

Eerste levensjaar

De plant leeft slechts twee jaar en bloeit in het tweede jaar. In het eerste levensjaar is de plant moeilijk te herkennen, maar ook dan is de plant al giftig. In deze fase heeft de plant groene, veelvormige bladeren met een paarsige kern. Hele jonge planten hebben vaak een rozetvormige groeiwijze laag tegen de grond.

Foto’s: Jacobskruiskruid als eenjarige plant, met een duidelijk rozet van bladeren laag tegen de grond.

Tweede levensjaar

In het tweede levensjaar is Jacobskruiskruid het gemakkelijkst te herkennen. De plant is tussen de 20 tot 90 cm hoog met een stengel die vertakt is boven het midden. De onderkant van de stengel is paars-rood en heeft viltachtige haartjes, terwijl de bovenkant donkergroen en glad is. Van juni tot oktober bloeit de plant met felgele bloemetjes (gele bloemknop en gele bloemblaadjes). Na de bloei (vanaf oktober) volgt verdroging en vormen zich zaadpluisjes. In dit stadium is de plant nog moeilijk te herkennen, maar ze blijft gevaarlijk wanneer ze in hooi terechtkomt.

Foto’s: In het tweede levensjaar is de plant makkelijker te herkennen dankzij de bloemvorming (L). Op de middelste foto zie je de plant in overgang naar verpluizing en verdroging. Op de rechter foto zie je duidelijke pluisvorming.

Preventie

• Inspecteer de weide regelmatig op Jacobskruiskruid.
• Maai vóór de zaadvorming en laat het maaisel niet liggen, want de zaadvorming gaat door na het maaien. Een volwassen plant kan tot 200.000 zaadjes vormen, wat het uitroeien ervan moeilijk maakt.
• Trek bij handmatige verwijdering de hele wortel uit om te voorkomen dat restanten opnieuw uitgroeien tot een volwaardige plant. Draag handschoenen, want Jacobskruiskruid kan een allergische huidreactie veroorzaken. Laat de plant niet in de weide of op de composthoop liggen om verdere verspreiding te voorkomen.
• Zorg voor een stevige ondergrond met een dichte bodem en bemest en zaai regelmatig. De plant groeit beter op weides met open of kale plekken en verschraalde ondergronden.

Welke planten lijken op Jacobskruiskruid?

Planten die op Jacobskruiskruid lijken zijn Boerenwormkruid en Sint-Janskruid. Boerenwormkruid is herkenbaar aan de bolvormige bloemen en is enkel giftig voor paarden. Sint-Janskruid heeft lange meeldraden en afgeronde groene blaadjes, en is enkel giftig voor schapen en runderen.  

Foto’s: Boerenwormkruid (L) en Sint-Janskruid (R).