Strongsheep: Innovatieve fokkerij van gezonde en robuuste schapen in Vlaanderen
Het Strongsheep-project wil de Vlaamse schapenhouderij verduurzamen door in te zetten op genetische selectie naar verhoogde weerstand tegen maagdarmwormen. En dat zonder daarbij het behoud van de genetische diversiteit in onze lokale schapenrassen uit het oog te verliezen. Hiervoor zullen de nieuwste ontwikkelingen in genomica ingezet worden én zal er een applicatie ontwikkeld worden die het mogelijk moet maken om op grote schaal gegevens te verzamelen om het opstellen van fokprogramma’s te ondersteunen.
Dit VLAIO-LA traject is gestart op 1 oktober 2025 en heeft een looptijd van 3 jaar. De projectpartners zijn KULeuven (Centrum voor huisdierengenetica en selectie) en Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ).
Dit project wordt mee gefinancierd door VLAIO.
Maagdarmwormen veroorzaken elk jaar grote (economische) schade in Vlaamse schapenkuddes. De problematiek wordt alsmaar groter gezien de resistentie tegen ontwormingsmiddelen. Genetische selectie tegen wormdruk kan een duurzame oplossing bieden voor dit probleem, maar daarvoor ontbreken fokwaardeschattingen. Bij genetische selectie moet bovendien ook rekening gehouden worden met de genetische diversiteit die voor sommige lokale schapenrassen die vaak ingezet worden voor natuurbegrazing, al heel erg laag is. Dit project focust daarom op het fokken van robuuste schapen met een hogere natuurlijke weerstand, waarbij de genetische diversiteit binnen lokale rassen behouden blijft.
Momenteel worden schapen in België niet individueel geregistreerd in Sanitel, in tegenstelling tot runderen. Gegevens over geboortes, sterftes en verplaatsing worden meestal nog handmatig bijgehouden, vaak zelfs niet gedigitaliseerd. Er is dus nood aan een gebruiksvriendelijke applicatie waarin schapenhouders deze gegevens eenvoudig kunnen registreren op één centrale plek . Dit project werkt aan de ontwikkeling van zo’n applicatie die helpt om gegevens routinematig en op grote schaal te verzamelen. Daarnaast biedt een dergelijke applicatie nog extra voordelen: ze kan de administratieve last verminderen, de opvolging van dier(ziekten) verbeteren en fokprogramma’s verbeteren.
Doelstelling van het project
De concrete doelen van dit project zijn:
- Via het verzamelen van data en monsters van individuele dieren op verschillende bedrijven een optimaal bemonsteringsschema uitwerken voor grote bedrijven.
- De nematodenbesmetting op de deelnemende bedrijven in kaart brengen
- De resistentie van parasieten tegen ontwormingsproducten kwantificeren.
- Retroactief afstammingen bepalen bij gebruik van dekgroepen met meerdere rammen.
- Fokadvies geven op basis van genotypes om genetische diversiteit te behouden.
- Fokwaardeschattingen ontwikkelen voor wormdruk.
- Nagaan wat het effect is van de wormdruk op het aanslaan van een vaccin door middel van kleine proeven waarin antistoftiters na vaccinatie zullen worden opgevolgd.
- Een mobiele applicatie ontwikkelen die tegemoet komt aan de noden van de sector en de collectie van data op individueel dierniveau toelaat en zo kan ondersteunen in het uitwerken van fokprogramma’s.
Acties binnen dit project
In de loop van dit project zijn heel wat acties gepland waar geïnteresseerde schapenhouders kunnen aan deelnemen en worden verschillende tools ter beschikking gesteld waar de veehouder mee aan de slag kan.
Bemonstering en opvolging deelnemende bedrijven
- Inventarisatie van de maatregelen die genomen worden om besmetting met maagdarmwormen te controleren.
- Mestmonster nemen van individuele lammeren om de wormdruk te bepalen (hiervoor zijn max. 3 rassen en minimum 500 dieren nodig).
- Verzamelen van andere relevante data van de individuele lammeren (conditie, bevuiling achterhand, speekselswab, FAMACHA score).
- Resistentieonderzoek en de resultaten hiervan koppelen aan de analyse van het nemabioom.
- Uitbouw van fokwaardeschatting en statistische analyse om de staalname per ram te optimaliseren zonder verlies aan precisie voor een fokwaardeschatting.
- Proeven om de relatie tussen vaccinatie-succes en maagdarmdruk te bepalen.
Genetische analyse en fokwaardeschatting
Berekenen van genetische verwantschappen en fokwaardeschattingen voor wormweerstand (in afwezigheid van afstammingsgegevens) met behulp van genomica.
- Genotyperen van de bemonsterde dieren op basis van DNA extractie uit een biologisch monster. Tegelijkertijd zal worden nagegaan welke DNA-monstername hiervoor het meest geschikt is.
- Het retroactief vaststellen van de afstamming van lammeren.
Mobiele applicatie
De ontwikkeling van een mobiele applicatie waarmee schapenhouders eenvoudig verschillende gegevens (bv. geboortes, behandelingen, ziekte, verplaatsingen,…) kunnen registreren, raadplegen en aanpassen op dierniveau
- Bevragen van de sector voor het opstellen van een businessanalyse.
- Vertalen van de business analyse in een functionele analyse.
- Ontwikkelen en testen van een eerste versie van de applicatie.
- Op basis van de feedback (o.a. uit gebruik van de applicatie in het laatste projectjaar) de nodige aanpassingen aan de applicatie doorvoeren.
- De afgewerkte applicatie ter beschikking stellen van de eindgebruikers.
Databank
Ontwikkelen van een databank waarin al deze gegevens beheerd worden en aanleggen van een koppeling met reeds bestaande databanken (bv. Sanitel, stamboek,…)
Communicatie
Verspreiding van resultaten uit het project zal tussentijds gebeuren via de nieuwsbrieven en website/sociale media van DGZ en via de vakpers.
Studieavonden
In samenwerking met de sectororganisatie zal er ieder jaar minstens één bijdrage zijn vanuit het project om resultaten en kennis te delen met de sector.
Eindbrochure
De projectinformatie die tijdens het projectverloop wordt verzameld, zal op een overzichtelijke en vlot leesbare manier kunnen geraadpleegd worden in een digitale brochure. De brochure zal op de websites van de projectpartners worden gepubliceerd.